2.1. Kiểm tra vườn rau thường xuyên

- Thường xuyên kiểm tra vườn rau. Tần suất nhiều ít tuỳ thuộc vào tình hình thời tiết, khí hậu, mùa vụ gieo trồng và khu vực trồng rau.

- Nếu phát hiện sâu và ổ trứng của sâu hại cần tiêu diệt ngay để tránh bùng phát dịch bệnh. Việc này đòi hỏi người trồng rau cần có kiến thức nhất định về các loài sâu hại để có thể phát hiện được.

- Phát quang vườn rau để vườn rau luôn thông thoáng, không có chỗ cho sâu hại phát triển.

2.2. Tạo môi trường cho côn trùng có ích (thiên địch) phát triển

- Trong tự nhiên, luôn có một sự cân bằng nhất định về các loại côn trùng. Có côn trùng có ích và côn trùng gây hại. Tỷ lệ này luôn luôn tương đương nhau. Tuỳ vào nhiều yếu tố mà có thể sâu hại nhiều hơn thiên địch hay ngược lại. Mỗi loài sâu hại đều có những thiên địch của chúng. Do đó chúng ta cần tạo điều kiện để thiên địch phát triển hơn số sâu hại có trong vườn. Khi đó việc trồng rau sẽ đỡ vất vả hơn.

- Theo thống kê, có hơn 100 họ côn trùng (sâu hại) như nhện, rầy mềm, rệp… Những loài côn trùng này có thể làm thức ăn cho những loài côn trùng (thiên địch) có ích khác như các loài bọ rùa, kiến ba khoang, chuồn chuồn, bọ ngựa, các loài ong,...Do vậy, việc tạo điều kiện cho các loài thiên địch này phát triển bằng cách trồng các loài hoa thiên nhiên như cỏ ba lá, cỏ linh lăng, hoa soi nhái… xung quanh vườn hay chỗ trống gần vườn rau để kích thích sự phát triển của côn trùng có ích đến tiêu diệt sâu hại.

Ảnh 2: Một loài bọ rùa - nguồn: truongxua.vn

Ảnh 3: Bọ ngựa - sát thủ của sâu hại - nguồn: khoahoc.com.vn

3. Che chắn theo hàng rau, hoặc làm nhà lưới, nhà kính, nhà màng

- Nếu có điều kiện nên áp dụng các biện pháp như làm nhà lưới, nhà kính để trồng rau. Với biện pháp này sẽ cách ly gần như hoàn toàn côn trùng. Biện pháp này thường áp dụng đối với một số loại rau dưa leo, hoặc các loại rau không cần cho thụ phấn. Kỹ thuật này cũng có tác dụng giảm sương giá và dịch hại khác tấn công (chuột, bọ, ốc…). Ngoài ra, nhà lưới, nhà màng còn có tác dụng kéo dài mùa vụ gieo trồng rau, bảo vệ rau khỏi các điều kiện môi trường bất lợi và ngăn chặn sâu bệnh và dịch hại tấn công.

Ảnh 4: Nhà lưới trồng rau - nguồn: luoithaiviet.com

- Nên sử dụng màng phủ nông nghiệp (polyetylen) để phủ lên các liếp trồng để hạn chế cỏ dại, nấm và các sinh vật trong đất gây hại đến vườn rau và giữ nước tốt. Biện pháp này áp dụng được với tất cả các loại cây trồng.

Ảnh 5: Màng phủ nông nghiệp - nguồn: tannongthinh.com

4. Bẫy cây trồng:

- Trồng một số cây cỏ không quan trọng gần vườn rau để nhử côn trùng tập trung vào nhằm giảm áp lực gây hại cho rau. Ví dụ như: cây hướng dương để nhử côn trùng. Sau đó tiêu diệt những cây nhử này khi côn trùng tập trung mật độ cao, gây hại nhiều bằng các loại bẫy côn trùng như phenon,... sẽ dễ hơn rất nhiều so với phải diệt côn trùng trong toàn vườn rau. 

Ảnh 6: Hoa hướng dương thu hút côn trùng - nguồn: sưu tầm

Ảnh 7: Bẫy Pheromone dùng diệt ruồi đục trái - nguồn: sgtt.vn

5. Dùng giống kháng sâu, bệnh

- Nếu người trồng rau có điều kiện, có thể áp dụng một số giống kháng côn trùng, bệnh theo khuyến cáo. Ví dụ như cà chua kháng xoăn, thối cổ rễ,...

6. Điều chỉnh thời vụ gieo trồng

- Người trồng rau cần có kiến thức nhất định về các loại côn trùng, về đặc điểm gây hại của côn trùng đặc biệt là thời điểm bùng phát, gây hại của từng loại côn trùng trong năm. Ví dụ: côn trùng chuyên phát triển mạnh vào mùa hè, côn trùng chuyên phát triển và gây hại vào mùa đông,... Khi nắm rõ đặc điểm này rồi thì việc chọn thời vụ để gieo trồng sẽ hạn chế rất tốt sâu bệnh hại.

- Nên trồng đúng vụ để cho năng suất cao, hạn chế trồng trái vụ.

7. Trồng xen nhiều loài rau, luân canh khi cần

- Xen canh là kỹ thuật trồng từ 2 đến nhiều loại rau trong một khu vực trong cùng thời vụ. Để trồng xen, người trồng cần nắm vững đặc điểm của một số loại rau, ví dụ như trong cà chua có một số chất độc tố làm cho sâu hại không phát triển được thì nên trồng cạnh họ rau thập tự. Cứ 2 luống rau thập tự tiến hành trồng 1 luống cà chua chẳng hạn.

- Luân canh là kỹ thuật trồng mỗi vụ một loại rau khác nhau trên cùng chân đất trồng nhằm ngăn côn trùng bùng phát mật số cao gây hại trên một loại rau. Các loại rau này cần khác họ, ví dụ mùa này trồng họ rau thập tự như cải bắp, xu hào thì vụ sau cần trồng họ khác như họ rau bầu, bí hay họ đậu, họ cà...

8. Vệ sinh vườn rau:

- Thường xuyên vệ sinh, phát quang cỏ dại trong và trước, sau khi thu hoạch nhằm làm cho vườn rau thông thoáng. Thực nghiệm cho thấy nhiều loại côn trùng thích thích nơi ẩm thấp, bụi rậm để phát triển, sinh sôi nảy nở nên vấn đề vệ sinh vườn rau rất quan trọng.

- Nếu cây khỏe (cây giống tốt, đủ nước, đủ phân...) phát triển tốt sẽ không hấp dẫn côn trùng tấn công vì nếu bị côn trùng tấn công thì khả năng tự phục hồi nhanh và sản phẩm có thể tiêu thụ được trên thị trường. 

- Thu dọn tàn dư cây trồng sau khi thu hoạch xong để diệt mầm bệnh: trứng, vi sinh vật gây hại từ vụ rau trước đó.

- Làm đất kỹ: cày xới đất sau thu hoạch ngay để phơi ải đất (nên có đủ thời gian: có thể 1 tuần, 1 tháng hoặc lâu hơn) hoặc lợi dụng thiên địch (chim) diệt nhộng, trứng, mầm bệnh, ổ chuột, bọ, cắt dứt nguồn gây hại cho vụ tới.

9. Áp dụng thuốc trừ sâu sinh học, thảo mộc

- Biện pháp cuối cùng trong canh tác rau hữu cơ là sử dụng thuốc trừ sâu sinh học, thảo mộc khi vườn rau có dấu hiệu nhiễm bệnh.

- Một số loại thuốc trừ sâu có thể áp dụng sản xuất rau hữu cơ được các cơ quan chuyên môn công bố được phép sử dụng bao gồm Bt (Bacillus thuringiensis), thuốc trừ sâu cây cúc, thuốc trừ sâu rotenon, xà phòng trừ sâu, thuốc từ gốc cây Neem, các loại dầu thực vật… Khi sử dụng, cần phải đọc kỹ hướng dẫn và tham khảo ý kiến cán bộ chuyên môn, kỹ thuật trước khi sử dụng cho rau hữu cơ.

Theo TS. Nguyễn Công Thành, Viện Khoa học Kỹ thuật NN miền Nam